استاد حسین صبا
حسین صبا (۱۳۰۳ -۱۳۳۹) شمسی فرزند میرزاحسین خان از نوازندگان نامی سنتور است.
وی اولین استاد سنتور هنرستان موسیقی ملی بود که سنتورنوازی را نزد حبیب سماعی فرا گرفت و سپس به محضر ابوالحسن صبا رسید و نت خوانی و سنتور نوازی و پیانو را نزد این استاد تکمیل کرد. از شاگردان شاخص او خانم ارفع اطرایی است که خود صاحب تألیفاتی چند است. حسین صبا در جوانی وفات یافت و در مقبرۀ ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. وی تألیفاتی در زمینۀ موسیقی دارد که از آن جمله هستند: "آموزش سنتور"؛ بخش دوم "کتاب شور" ، شامل آهنگ های ابوعطا ، افشاری ، بیات ترک ، دشتی و نوا؛ بخش سوم "کتاب شور" ، شامل آهنگ های همایون ، اصفهان ، ماهور و چهارگاه.
.jpg)
اردیبهشت سال 1338 نوازنده پرتوان سنتور ایران دار فانی را وداع گفت. به همین مناسبت گفت و گویی با علیرضا میرعلی نقی محقق و پژوهشگر موسیقی انجام گرفته است که در زیر میخوانید:
علیرضا میرعلی نقی محقق و پژوهشگر موسیقی درباره حسین صبا به خبرنگار ایسنا گفت: در آن زمان حسین صبا تنها نوازنده سنتور بود که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان خود فرا گرفته بود و بعد هم تنها نوازنده سنتور به غیر از ابوالحسن صبا بود که در آن دوره به خط نت آشنایی داشت.
او در ادامه گفت: حسین صبا در سال 1303 و در تهران متولد شد؛ وی فرزند میرزا حسین خان صبا ملقب به کمال‌السلطان و بنیانگذار روزنامه ستاره ایران بود. در سنین کودکی پدرش به علت مسایل سیاسی دستگیر و بر اثر شکنجه‌های متعدد در زندان رضاشاه دار فانی را وداع گفت و او زیر نظر مادر و خانواده مادری‌اش بزرگ شد.
وی افزود: از کودکی و نوجوانی ایشان مطالب زیادی در دست نیست؛ همین قدر مشخص است که او در خانواده‌ای فوق‌العاده اصیل و علاقه‌مند به موسیقی پرورش یافت.
میرعلی نقی ادامه داد: حسین صبا از سنین نوجوانی موسیقی را شروع کرد و از محضر دو استاد استفاده کرد؛ به طور محدود، استاد حبیب سماعی که برجسته‌ترین نوازنده سنتور آن دوره و سپس به صورت طولانی‌تر از محضر استاد ابوالحسن صبا استفاده کرد و در پیانو هم شاگرد استاد اصلانیان بود.
پژوهشگر سالنامه موسیقی ایران متذکر شد: مرحوم صبا در پیانو هم به اندازه سنتور مهارت داشت و بسیار مورد تحسین بود؛ ولی به علت شخصیت ماخوذ به حیایی که داشت تا اواخر دهه 1320 که روح‌الله خالقی وی را در برنامه رادیو معرفی کرد با جامعه موسیقی آن زمان حشر و نشری نداشت؛ در آن برنامه رادیویی صبا به تکنوازی سنتور پرداخت و از آن پس شناخته شد.
او گفت: در سال 1328 بعد از انحلال انجمن موسیقی ملی، روح‌الله خالقی هنرستان موسیقی ملی را تاسیس و برای تدریس سنتور از حسین صبا دعوت کرد؛ زیرا در آن زمان تنها نوازنده سنتور بود که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان فراگرفته بود و بعد هم تنها نوازنده سنتوری بود که غیر از ابوالحسن صبا به خط نت آشنایی داشت.
وی در ادامه افزود: بعد از فوت حبیب سماعی، تنها چند شاگرد از او باقی مانده بودند که آن‌ها فعالیت‌های حرفه‌ای موسیقی انجام نمی‌دادند؛ در واقع، سنتور در حال از بین رفتن بود و با کوشش صبا مقداری از مطالب و تکنیک‌های حبیب سماعی حفظ و ثبت می‌شود؛ در واقع حسین صبا واسط دو نسل حبیب سماعی و فرامرز پایور می‌باشد.
وی اشاره کرد: از حسین صبا نوارهای زیادی ضبط نشده است و تنها نوارهایی است که دوستان ایشان در محافل خصوصی ضبط کرده‌اند؛ البته حدود 45 یا 46 سال بعد از فوت وی، در آلبومی به نام صد سال سنتور، قطعه‌ای در دستگاه سرگاه از او منتشر شد و جامعه موسیقی ایران برای اولین بار صدای سنتور حسین صبا را شنید که البته این قطعه را در دوره بیماری نواخته بود.
همچنین میرعلی نقی متذکر شد: حسین صبا دارای تکنیک قوی و محکمی بود و از هر نظر تسلط زیادی روی ساز داشت و به گوشه‌ها کاملا مسلط بود؛ ولی به علت بیماری که داشت، نتوانست تاثیر عمده و به سزایی در موسیقی ایران بگذارد و متاسفانه در سن 35 سالگی فوت کرد.
وی در خاتمه گفت: از حسین صبا تنها یک کتاب خودآموز سنتور چاپ شده است که یکی از دقیقترین و بهترین کتاب‌های آموزش سنتور است؛ در این کتاب تمرین‌ها به صورت خلاصه و خیلی مختصر و در عین حال کاربردی و مفید است و همچنین مطالب مهمی از اساتید قدیمی مانند حسن خان شهنازی و یا حبیب سماعی در این کتاب گردآوری کرده‌اند؛ از ایشان شاگردان بسیاری باقی مانده است که برجسته‌ترین آن‌ها خانم ارفع عطرایی است که اولین بانوی موسیقیدان و اولین بانوی پژوهشگر موسیقی به شمار می‌آیند که تنها کسی بود که به طور مستمر و طولانی از محضر استاد حسین صبا استفاده کرد؛ من در واقع قسمت اعظم شناخت از استاد صبا را از او گرفته‌ام.
وبلاگ 7ses سه ماهه شد